Zgodnie z przepisem art. 922 § 1 Kodeksu cywilnego prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób zgodnie z zasadami dziedziczenia.

Osoba powołana do spadku ma możliwość przyjęcia lub odrzucenia spadku, natomiast samo przyjęcie spadku może nastąpić wprost lub z tzw. dobrodziejstwem inwentarza. Można łatwo uniknąć odpowiedzialności za długi spadkowe – wystarczy w przepisowym terminie podjąć odpowiednie działania prawne, czyli odrzucić spadek.

Zdarza się natomiast, że spadkobierca z opóźnieniem dowiaduje się o fakcie, że zmarła osoba miała długi. Co zatem można uczynić w sytuacji, gdy minął termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku? Czy jest szansa na uniknięcie odpowiedzialności za długi spadkowe?

Po pierwsze, zgodnie z przepisami spadkowymi brak oświadczenia spadkobiercy jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Niestety nie powoduje to automatycznie braku odpowiedzialności za długi spadkowe. W tej sytuacji spadkobierca ponosi bowiem odpowiedzialność za długi spadkowe, lecz tylko do wartości  stanu czynnego spadku. Stan czynny spadku jest to różnica między odziedziczonym majątkiem a długami spadkowymi. Dodać należy, iż do niedawna brak oświadczenia spadkobiercy był jednoznaczny w skutkach z przyjęciem spadku wprost, czyli bez ograniczeń, za całość długów osoby zmarłej. Decydujące znaczenie dla oceny danego przypadku jest tzw. chwila otwarcia spadku, czyli data śmierci spadkodawcy.

Po drugie, spadkobierca, który nie złożył w terminie oświadczenia, czy przyjmuje albo odrzuca spadek, może uchylić się od skutków prawnych swojego biernego zachowania, jeśli wynikało z błędu lub groźby.  W takim wypadku spadkobierca powinien złożyć przed sądem odpowiednie oświadczenie o uchyleniu się od niekorzystnych skutków prawnych. Składając takie oświadczenie spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Innymi słowy, spadkobierca, który pozostawał w błędzie, że osoba zmarła nie pozostawiła po sobie długów, może powołać się na fakt pozostawania w błędzie. Swoje stanowisko należy jednak odpowiednio przekonująco uzasadnić przed sądem.

Powyższego tekstu nie należy traktować jako porady prawnej, albowiem trzeba pamiętać, że każda sprawa jest inna, a porada prawna powinna być dostosowana do indywidualnego, konkretnego przypadku.